WYPALENIE ZAWODOWE - to poważny problem dotykający coraz więcej liczby pracowników. W czerwcu 2019 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wpisała wypalenie zawodowe do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-11) z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2022 roku. Według nowej klasyfikacji wypalenie zawodowe jest traktowane jako syndrom, który powstaje głównie na skutek przewlekłego narażenia człowieka na stres w środowisku zawodowym. Objawia się głównie ogólnym wyczerpaniem człowieka, w tym jego wewnętrznych pokładów energii, zniechęceniem do pracy, brakiem zaangażowania oraz obniżeniem motywacji czy skuteczności w działaniu (World Health Organization, 2019).
Jakie są przyczyny i skutki wypalenia zawodowego dla człowieka?
Aby w pełni zrozumieć proces powstawania wypalenia zawodowego oraz jego daleko niosące konsekwencje zdrowotne, warto zastanowić się nad podstawową przyczyną powstawania tego zjawiska. Jest ono bowiem uwarunkowane i zależne od wielu indywidualnych czynników i predyspozycji danej osoby, zarówno wewnętrznych, jak i wewnętrznych oraz rozwija się zazwyczaj, gdy pomiędzy oczekiwaniami zewnętrznymi, a zdolnością czy umiejętnością radzenia sobie z trudnościami, jest bardzo duża rozbieżność. Proces ten tworzy się dość powoli i bardzo często można go przeoczyć lub pomylić. Ponadto im większe początkowe indywidualne zaangażowanie się danej osoby, tym większe prawdopodobieństwo wypalenia się.
Za główną i najważniejszą przyczynę wypalenia zawodowego, odróżniającą ją od zupełnie innych stanów emocjonalnych, do których zaliczamy stres, przepracowanie czy bycie samotnym w pracy, można przyjąć trzy podstawowe komponenty, tj.:
Pierwsze charakterystyczne symptomy fazy rozpoczynającej proces wypalenia, czyli wyczerpania emocjonalnego, powodują co raz większe trudności w realizowaniu i spełnieniu powierzonych obowiązków zawodowych i innych. W wymiarze zawodowym jednostka zaczyna odczuwać całkowite wyeksploatowanie i emocjonalne wycieńczenie, a znaczące obniżenie energii staje się główną przyczyną pojawiających się trudności choćby w rozpoczęciu nowego dnia pracy czy realizacji powierzonych zadań. Dotychczasowe więzi i relacje z współpracownicami stają się mocno rozluźnione. Ponadto poczucie nadmiernego obciążenia zarówno emocjonalnego, jak i psychofizycznego bardzo osłabia organizm. Pracownik zaczyna odczuwać znużenie oraz negatywne nastawienie do swoich zawodowych obowiązków. Charakterystyczne są również problemy ze snem, częste migreny, problemy z układem pokarmowym oraz immunologicznym.
W drugiej fazie wypalenia tzw. depersonalizacji, tworzy się negatywne, a czasem bezduszne, czy wręcz obojętne podejście w stosunku do innych ludzi, zarówno klientów, pracowników, czy podopiecznych. Głównym filarem tej fazy jest stopniowe zatracanie w pewnym sensie własnej empatii oraz traktowanie innych wręcz przedmiotowo, co prowadzi w rezultacie do psychicznego oddalania się od osób z najbliższego otoczenia zawodowego. Myślenie i zachowanie jednostki zaczynają przybierać formę cynizmu i coraz częściej zaczyna obarczać innych winą za występujące trudności w pracy.
Ostatnia zaś faza wypalenia związana głównie z negatywną samooceną, przyczynia się do obniżenia poczucia własnych kompetencji i wiary w odnoszenie sukcesów na drodze zawodowej. Osoba dotknięta tym wymiarem, odczuwa znaczne obniżenie poczucia własnych kompetencji, wartości i wydajności pracy, równolegle odczuwa coraz większą niechęć i brak zaangażowania. Ponadto kształtuje się w niej negatywna i krytykująca wewnętrzna ocena spostrzegania własnej osoby, jako kompetentnej i skutecznej w wykonywaniu powierzonych zadań. Jednym słowem przestaje widzieć sens własnej pracy.
Charakterystyka cech osób podatnych na stres i wypalenie zawodowe:
Według badań przeprowadzonych przez Państwową Inspekcje Pracy (PIP) najbardziej narażone na czynnik stresu i wypalenia są osoby odznaczające się wysokim startowym potencjałem zawodowym na danym stanowisku pracy. Dotyczy on zwłaszcza pewnej grupy pracowników, których umiejętność pokonywania i rozwiązywania trudności zawodowych została na starcie obniżona z powodu pewnych uwarunkowań, mianowicie:
Bardzo ważnym aspektem powstawania zjawiska wypalenia są również pewnego rodzaju charakterystyczne cechy osobowościowe każdej osoby, mające ogromny wpływ na indywidualną skłonność do wypalenia się w miejscu pracy, mianowicie:
Ciągłe poczucie bycia najlepszym oraz intensywne angażowanie się we wszystkie czynności w pracy, zużywając przy tym olbrzymie pokłady wewnętrznej energii stanowią równie istotny czynnik wypalenia. Do grupy tej zaliczamy głownie pracowników mających problem z wyrażeniem własnego zdania, w tym odmową wykonania zadań nienależących do ich zakresu obowiązków. Przeciwnie są w stanie wziąć na siebie jak najwięcej, tylko po to, żeby zaspokoić własne ambicje. Do głównych cech osób przejawiających powyższe objawy zaliczamy charakter osobowości, konserwatywność, potrzeba bycia doskonałym i najlepszym czy wysokie aspiracje. Ponadto nabyte lub wrodzone zdolności oraz ich deficyt, problemy z zachowaniem ustalonych terminów, pesymistyczne podejście do zadań i pracy oraz nieumiejętność powiedzenia nie.
Współcześni psycholodzy biją mocno na alarm. Okazuje się, że coraz więcej tzw. perfekcjonistów cierpi na widoczne skutki wypalenia zawodowego, co związane jest z przekonaniem, że praca jest ich całym życiem i tylko w tym aspekcie mogą czuć się osobiście spełnieni. Osoby takie rozpoczynając swoją karierę zawodową całkowicie angażując się, poświęcają temu cały swój wolny czas oraz zużywają bardzo duże pokłady wewnętrznej energii. Potrafią pracować nawet w dni wolne od pracy, kosztem życia prywatnego, czy rodziny.
Najważniejsza dla nich staje się właśnie praca i chęć bycia widzianym czy docenianym. Niemniej jednak zbyt wysokie zaangażowanie, brak odpoczynku zarówno psychicznego, jak i fizycznego stają się główną przyczyną całkowitego ich wyczerpania, a w konsekwencji jedną z głównych przyczyn wypalenia zawodowego. Pracownik taki w sposób ciągły narażony na stres, staje się drażliwy i chwiejny emocjonalnie, a w konsekwencji nie zdolny do dalszego wykonywania swoich codziennych zadań i obowiązków. Wynika z tego, że osoby mające już na starcie swojej kariery zawodowej wysoko postawione przez siebie cele i wymagania, są najbardziej narażone na syndrom wypalenia.
Powyższy tekst artykułu pochodzi z pracy dyplomowej napisanej przez: Dorota Augustynowicz (2023), pdt.: „Zależność pomiędzy wypaleniem zawodowym a poziomem odczuwanego stresu wśród pracowników korporacji”.
Nie wolno kopiować, powielać i udostępniać dalej bez zgody autora.
Źródło:
